Przygotuj z pudełka:
szachownica Punnetta
Przygotuj z domu:
nożyczki
INFORMACJE Z ZAKRESU PIERWSZEJ POMOCY
W przypadku kontaktu z okiem: przepłukać oko dużą ilością wody i trzymać je, jeśli to konieczne, otwarte. Zwrócić się o natychmiastową poradę medyczną.
W przypadku połknięcia: wypłukać usta wodą, napić się czystej wody. Nie wywoływać wymiotów. Zwrócić się o natychmiastową poradę medyczną.
W przypadku wdychania oparów: wyprowadzić osobę na świeże powietrze.
W przypadku kontaktów ze skórą i oparzeń powierzchnię skażonej skóry spłukiwać dużą ilością wody przez co najmniej 10 minut.
W razie wątpliwości bezzwłocznie udać się po poradę medyczną. Zabierz ze sobą chemikalia z opakowaniem oraz instrukcją.
W przypadku urazu zawsze zwracaj się o poradę medyczną.
PORADY DLA OSÓB DOROSŁYCH SPRAWUJĄCYCH NADZÓR
Każdy z zestawów SmartBee jest przeznaczony do wykonywania doświadczeń dla dzieci w wieku powyżej 8 lat.
Dobierając eksperymenty, zadbaj o to, by mieć na uwadze zróżnicowane zdolności i indywidualne predyspozycje swojego dziecka.
Przed rozpoczęciem eksperymentów przeczytaj dokładnie instrukcje, zasady bezpieczeństwa i informacje z zakresu pierwszej pomocy.
Dokładnie omów z dzieckiem ostrzeżenia i zasady bezpieczeństwa przed rozpoczęciem wykonywania doświadczeń. Postępuj zgodnie z nimi oraz zachowaj jako odniesienie. Pamiętaj, że niewłaściwe używanie chemikaliów może powodować urazy i szkodzić zdrowiu.
Za pomocą akcesoriów, które znajdziesz w zestawie, wykonaj tylko te eksperymenty, które są opisane w instrukcjach.
Miejsce wykonania doświadczenia powinno być wolne od przeszkód i oddalone od miejsca przechowywania żywności. Warto zadbać o dobre oświetlenie, przewietrzenie i swobodny dostęp do bieżącej wody.
Eksperymenty zaleca się wykonywać na stole z blatem odpornym na działanie ciepła.
ZASADY BEZPIECZEŃSTWA
Przeczytaj instrukcję przed użyciem, postępuj zgodnie z nimi i zachowaj jako odniesienie.
Dopilnuj, aby małe dzieci, zwierzęta i osoby niemające ochrony oczu znajdowały się z dala od miejsca wykonywania doświadczeń.
Zakładaj zawsze ochronę oczu.
Przechowuj ten zestaw do wykonywania doświadczeń poza zasięgiem dzieci w wieku poniżej 8 lat.
Wyczyść cały sprzęt po użytkowaniu.
Upewnij się, że pojemniki po użyciu zostały całkowicie zamknięte i są prawidłowo przechowywane.
Upewnij się, że wszystkie puste pojemniki są usuwane w odpowiedni sposób.
Umyj ręce po wykonaniu doświadczeń.
Nie wykorzystuj ponownie oryginalnych pojemników do środków spożywczych. Usuń je bezzwłocznie.
Nie używaj innego sprzętu niż ten, który znajduje się w zestawie lub jest zalecany w instrukcjach użytkowania.
Nie jedz i nie pij w miejscu wykonywania doświadczeń.
Nie dopuść do kontaktu chemikaliów z oczami lub z ustami.
Szczegółowe informacje znajdują się w instrukcji bezpieczeństwa dołączonej do zestawu.
Instrukcja wideo
Zobacz film
Szachownica Punnetta, co to takiego?
To tabela skonstruowana przez angielskiego naukowca, genetyka Reginalda Punnetta. Przedstawia się w niej wszystkie możliwe kombinacje genów i sprawdza jakie cechy mogą odziedziczyć organizmy np. dzieci po swoich rodzicach. Cechy określa się za pomocą alleli recesywnych i dominujących. Allel recesywny to cecha słabsza, a dominujący mocniejsza. To, jaką cechę odziedziczy organizm, zależy od kombinacji tych alleli. Allele dominujące oznacza się wielkimi literami, a recesywne małymi. Przykładem cechy dominującej u człowieka jest brązowy kolor oczu, a recesywnej niebieski. Przykładowo, jeśli mama dziecka ma brązowe oczy, a tata niebieskie, to jest duże prawdopodobieństwo, że dziecko będzie miało oczy brązowe. Kombinacje koloru oczu, które odziedziczy dziecko można sprawdzić na szachownicy Punnetta.
Allel – jedna z wersji genu, która określa cechę organizmu. Może być recesywny (a) lub dominujący (A). Allel recesywny to cecha słabsza, a dominujący mocniejsza. Np. allelem dominującym, który odpowiada za odcień włosów jest gen włosów ciemnych.
Homozygota – organizm, który ma takie same allele jednego genu. Homozygota może być dominująca, czyli oba allele danego genu są dominujące – oznaczana AA lub recesywna, czyli oba allele danego genu są recesywne – oznaczana aa.
Heterozygota – organizm, która ma różne allele tego samego genu (oznaczamy Aa), np. dla genu odpowiadającego za kolor oczu, ma allel dominujący z kolorem brązowym i allel recesywny z kolorem niebieskim.
Genotyp – zestaw wszystkich genów organizmu, który określa jego cechy dziedziczne. Każdy organizm ma swój niepowtarzalny genotyp. Wyjątkiem są bliźnięta jednojajowe, które mają taki sam genotyp.
Fenotyp – zestaw wszystkich cech organizmu, które zależą od genotypu. To takie cechy, które można zaobserwować i opisać np. grupa krwi, budowa ciała, wzrost, kolor oczu, kolor włosów.
W tym eksperymencie wykonasz krzyżówkę genetyczną.
Sprawdzisz jaki kolor oczu będzie mogło odziedziczyć dziecko, którego mama ma oczy brązowe, a tata niebieskie. Pamiętaj, że w krzyżówce genetycznej sprawdzamy tylko jak duża jest szansa na odziedziczenie danego genu.
Przygotuj elementy szachownicy Punnetta.
Odetnij wzdłuż kreskowanych linii 5 kartoników z cechami.
W pierwszej kolejności nauczysz się określać dziedziczenie koloru oczu. Przygotuj 5 kartoników z ilustracją oka.
Pamiętaj, że brązowy kolor oczu to allel dominujący, a niebieski to allel recesywny.
Grzegorz Mendel, ojciec genetyki
Grzegorz Mendel to austriacki przyrodnik, który żył w dziewiętnastym wieku. Uważany jest za osobę, która zapoczątkowała naukę o dziedziczności i zmienności organizmów – genetykę. Wszystko za sprawą badań nad groszkiem. Mendel prowadził eksperymenty, w których badał dziedziczenie cech grochu zwyczajnego. Badaną cechą był kolor kwiatów rośliny. Jednym z pierwszych doświadczeń Mendla było skrzyżowanie nasion żółtego groszku i zielonego – co dało rośliny tylko o kolorze zielonym. W kolejnych krzyżówkach różnych nasion, kolor grochu wychodził już inny. W ten sposób Mendel odkrył na czym polega dziedziczenie i to, że istnieją dwa rodzaje alleli – recesywne i dominujące. Można więc powiedzieć, że doświadczenie z groszkiem zrewolucjonizowało świat nauki i zapoczątkowało badania nad genetyką i cechami organizmów żywych. Więcej na temat Grzegorza Mendla i doświadczenia z groszkiem, przeczytasz na naszym blogu.
Korzystając z klucza, ułóż szachownicę w kombinacji, gdzie oboje rodzice są heterozygotami (Aa Aa).
Wybierz szachownicę na stronę oznaczoną 1.
Genetyczne mieszańce, czyli krzyżowanie gatunków
Zobacz film
Wynik widoczny na tablicy pokazuje, że jest 75 % szans na to, że dziecko odziedziczy brązowy kolor oczu.
- Czy wiesz, że... allelem recesywnym u człowieka jest gen odpowiadający za leworęczność?
Dlaczego tak się dzieje?
Wszędzie tam, gdzie występuje allel dominujący (A) dziecko odziedziczy brązowy kolor oczu. To dlatego, że allel dominujący (A) jest silniejszy od allelu recesywnego (a). Jedynie w przypadku wystąpienia homozygoty recesywnej (aa) jest szansa na to, że dziecko będzie miało niebieski kolor oczu.
Widzimy, że przy takim układzie genów, największa szansa jest na odziedziczenie przez dziecko brązowego koloru oczu. Jednak istnieje także szansa na nieskiebki kolor oczu – najmniejsza, ale możliwa!
Teraz ułóż szachownicę według klucza, gdzie jeden rodzic jest heterozygotą (Aa), a drugi homozygotą recesywną (aa) - Aa aa.
Wybierz szachownicę na stronę oznaczoną 2. Sprawdź jakie tym razem są szanse na to, że dziecko będzie miało niebieski albo brązowy kolor oczu.
Wynik widoczny na tablicy w tym układzie pokazuje, że jest 50% szans na to, że dziecko odziedziczy brązowy albo niebieski kolor oczu.
- Pamiętaj, że allel dominujący (A) jest silniejszy niż allel recesywny (a) i w przypadku heterozygoty (Aa) dominuje cecha, którą oznacza allel dominujący, czyli brązowy kolor oczu.
Aby utrwalić wiedzę, powtórz zadanie krzyżując kolory kwiatów.
Przyjmij, że kolor fioletowy (A) to allel dominujący, a kolor biały (a) to allel recesywny. Większa szansa jest na to, że kolor kwiatu będzie biały czy fioletowy?
- Czy wiesz, że... za zdolność do zwijania języka w trąbkę odpowiada gen dominujący?
Sprawdź wynik krzyżówek genetycznych.
Nie czekaj, odkrywaj!
Zobacz jak wygląda struktura DNA w naszej aplikacji AR.
- Ściągnij aplikację SmartBee Club na smartfon lub tablet.
- Połóż kartę do AR na płaskiej powierzchni.
- Otwórz aplikację i kliknij „Eksperyment AR”.
- Nakieruj obiektyw smartfona na wzór na karcie i przenieś się do świata rozszerzonej rzeczywistości. Obserwuj trójwymiarowe elementy, które pojawią się na ekranie.
- By odkryć więcej, powiększaj i pomniejszaj detale elementów.
Sekcja dla ciekawskich. Dodatkowy eksperyment!
Rozpracuj krzyżówkę genetyczną z dwoma różnymi cechami. Sprawdź, jak dziedziczy się kolor i kształt włosów.
Krzyżówkę znajdziesz w naszej aplikacji SmartBee Club AR. Po zeskanowaniu karty AR, naciśnij przycisk “GRA“.
Powodzenia!
Posprzątaj stanowisko i umyj akcesoria.
Gdzie zutylizować substancje? Szachownicę zostaw do zabawy albo wyrzuć do pojemnika na odpady zmieszane.
